Rzecz(y)pospolita

Rzeczpospolita Polska to oficjalna nazwa naszego państwa wynikająca jeszcze z przedrozbiorowej tradycji polskiej państwowości, choć pewnie dzisiejsi Litwini chyba nieszczególnie tęsknią do Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Obecnie nazwa Rzeczpospolita to nic innego jak republikański system ustroju politycznego państwa, ale pamiętajmy, że w przeszłości pojęcie to oznaczało również monarchię. To co mnie tu interesuje nie jest jednak związane z historią polskiej państwowości, ale z gramatyką języka polskiego. Nazwa rzeczpospolita pochodzi z łacińskich słów „res” i „publica”, które można przetłumaczyć jako „rzecz publiczną”, czyli dobro wspólne jakim jest państwo postrzegane przez pryzmat wartości łączącej jego obywateli. Nazwa ta ma w polskich warunkach tradycyjny charakter i kojarzona jest wyłącznie z nazwą państwa polskiego (w innym kontekście używana bywa wyłącznie doraźnie, wtedy z wyraźnym zaznaczeniem sensu wypowiedzi). Wydaje się zatem, iż skoro jest ta rzeczpospolita, to jest też tej rzeczpospolitej, a nie rzeczypospolitej. Państwo polskiego wszak nie jest „rzeczą wspólną” jego obywateli, a ich wspólnym dobrem nie mającym jednak materialnego, rzeczowego (od: res, łac. rzecz) charakteru. Skojarzenia te nasunęły mi się, bo w oficjalnych dokumentach używana jest odmiana z „y” w środku, np. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej (publikator aktów prawnych).